Financiële knelpunten (reeds middelen voor gereserveerd in) voorgaande jaren

In onderstaand overzicht staan de knelpunten waarvoor aanvullende middelen beschikbaar gesteld moeten worden. Het betreffen knelpunten die niet binnen bestaande budgetten opgelost kunnen worden of waar dit onwenselijke consequenties heeft. We stellen voor deze knelpunten op te lossen door het beschikbaar stellen van extra beleidsmiddelen hiervoor. In het eerste overzicht zijn alle knelpunten opgenomen waarvan het bedrag in de jaarschijf 2017 afwijkt ten opzichte van de vorige jaarschijf 2016. In het hierop volgende overzicht staan alle knelpunten opgenomen die geïnventariseerd en geactualiseerd zijn bij de begroting 2017. We lichten onder de overzichten alle punten afzonderlijk toe.

1. Intensiveringen coalitieakkoord 2014-2018  
Bij de coalitieonderhandelingen 2014-2018 hebben we een aantal thema’s benoemd waarop we willen intensiveren. Hiervoor stellen we extra middelen beschikbaar. In bovenstaand overzicht zijn die intensiveringsmiddelen opgenomen waarbij voor de jaarschijf 2017 een ander bedrag beschikbaar wordt gesteld ten opzichte van de jaarschijf 2016.

2. Interne plankosten ZRW, spoorse projecten, bereikbaarheid en stationsgebied
In veel grote projecten, zoals de Aanpak Ring Zuid, de spoorse projecten waaronder de sneltrein Groningen-Leeuwarden (ESGL) en diverse andere infrastructurele projecten, werken wij samen met andere partijen. Vaak is gemeente niet zelf meer trekker. Om de inbreng van de gemeente Groningen te kunnen coördineren en het bestuur te kunnen adviseren, moeten er plankosten worden gemaakt. Voor 2017 stellen we voor hiervoor € 200.000 beschikbaar te stellen. Bij de begroting 2017 stellen we voor aanvullend € 1,35 miljoen beschikbaar te stellen voor plankosten spoorse projecten en de Oosterhamrikzone/ Gerrit Krolbrug (zie knelpunt 27).

3. Groot onderhoud en vervangingen
De komende jaren zijn diverse voorzieningen in de openbare ruimte aan vervanging toe. Of omdat de kosten voor onderhoud in de eindfase te hoog worden, of omdat de voorziening echt ‘op’ is. De onderhoudsbudgetten zijn ontoereikend om deze vervangingsinvesteringen te kunnen plegen. Voor de periode tot en met 2017 zijn middelen gereserveerd in de meerjarenbegroting. Via de begroting 2015 zijn de structureel benodigde middelen, ter hoogte van € 337.000, voor de benodigde vervangingsinvesteringen vanaf 2018 gereserveerd. Bij de voorbereiding op de begroting 2017 zijn de extra benodigde middelen vanaf 2019 en 2020 geïnventariseerd (zie knelpunt 25).

4. Gladheid gele stenen binnenstad
De gele stenen die in de jaren negentig in de binnenstad zijn gelegd worden gladder. Hierdoor wordt het risico van uitglijden en valpartijen groter. Om dit te verhelpen hebben we bij de begroting 2015 voorgesteld jaarlijks € 170.000 beschikbaar te stellen in de periode 2016-2018. We onderzoeken de mogelijkheid om in plaats van het opruwen van de bestaande steen deze te vervangen door een nieuw type gele steen.

5. Tekort Stadstoezicht
Bij de begroting 2014 is gebleken dat de aannames ten tijde van de oprichting van Stadstoezicht niet reëel zijn geweest. Het tekort loopt op tot structureel € 620.000 vanaf 2016. Daarnaast is voor de periode 2014-2016 incidenteel € 250.000 per jaar extra beschikbaar gesteld voor versterking in de lijn. Voor de verwachte tekorten zijn destijds middelen opgenomen in de begroting tot en met 2017. De meerjarige verwerking vanaf de jaarschijf 2018 was niet juist in de gemeentebegroting opgenomen. Dit hebben we in deze begroting gecorrigeerd, door de bijdrage ook na 2017 structureel mee te nemen. (zie ook financieel meerjarenbeeld).

6. Regionalisering brandweer
De regionalisering van de brandweer heeft (structurele) financiële consequenties voor de gemeente Groningen. Deze consequenties volgen uit de begroting 2014 van de Veiligheidsregio. In 2015 had onze gemeente nog een voordeel door met name een lagere overhead. Maar door de geleidelijke invoering van de nieuwe verdeelsleutel is er vanaf 2017 sprake van een nadeel.

7. Basisadministraties
Het gebruik van de BAG (Basis Administratie Gebouwen) is een wettelijke verplichting. De BAG wordt gebruikt voor interne gemeentelijke afnemers als Belastingen en Onderzoek & Statistiek Groningen en externe gemeentelijke afnemers als het Kadaster, de Belastingdienst en de Kamer van Koophandel. De gemeente heeft te maken met veranderende en strengere landelijke wetgeving op het gebied van de uitvoer van de taken in het kader de BAG. In combinatie met het verder geautomatiseerd laten verlopen van koppelingen tussen systemen leidt dat tot een situatie waarin de gemeente Groningen een aanzienlijke inspanning moet leveren om de gegevens in de BAG op het juiste niveau te krijgen en te houden en op de juiste interactieve manier ter beschikking te stellen. Voor het kunnen voldoen aan de wettelijke taken is in de periode 2015-2017 jaarlijks € 600.000 extra benodigd.

8. Frictiekosten bezuinigingen
Ieder bezuinigingstraject op formatie gaat gepaard met frictiekosten, aangezien het tijd kost medewerkers te herplaatsen binnen of buiten de organisatie. Onder frictiekosten verstaan we doorlopende loonkosten inclusief overheadkosten. De frictiekosten voor de periode 2014-2018 hebben we bepaald op € 32,7 miljoen^[1]. Bij de begroting 2014 is € 13,7 miljoen beschikbaar gesteld in 2014, € 7,2 miljoen in 2015, € 7,3 miljoen in 2016, € 3,4 miljoen in 2017 en € 1,1 miljoen in 2018. Bij de begroting 2016 is aangegeven dat de eerstkomende jaren minder budget benodigd is voor frictiekosten dan waar in de meerjarenbegroting rekening mee was gehouden. In 2016 is daarom € 2 miljoen vrij gevallen. In 2017 laten we € 1,5 miljoen vrijvallen en in 2018 nogmaals € 3 miljoen. Indien noodzakelijk vullen we dit in latere jaren weer aan.

9. Vernieuwing Sociaal Domein (VSD)
Programmakosten
In de begroting van het VSD zijn programmakosten opgenomen voor 2016 en 2017. Dit betreft onder andere de inzet van managers, beleid en financiële-functies en een budget onvoorzien. In 2016 en 2017 stellen we hiervoor jaarlijks € 600.000 beschikbaar. In 2018 en 2019 moeten deze extra uitgaven ‘terugverdiend’ worden door een verlaging van de zorgkosten. Deze verlaging van zorgkosten is financieel verwerkt in de begroting (zie ook knelpunt 33).

Daling macrobudget door rijkskorting regionaal transitiearrangement
Het budget voor uitvoeringskosten in de jeugdzorg is gebaseerd op een percentage van het beschikbare budget voor zorg. Conform de afspraken in het Regionaal Transitie Arrangement (RTA)-Jeugd is er een daling van het beschikbare budget voor uitvoeringskosten ten gevolge van aanpassing van het percentage van 3% naar 2,5%. Ook het  percentage voor  versterking voorliggend veld (innovatiegeld) is conform afspraak in het RTA gedaald. Ook daalt het macro budget voor jeugdzorg door de Rijkskorting 2016 waardoor het basisbedrag dat gebruikt wordt voor de berekening van de budgetten ook daalt.  Het effect van beide ontwikkelingen is ongeveer € 500.000. Wij stellen voor de verlaging van het budget voor uitvoeringskosten in 2017 nogmaals deels te compenseren door incidenteel € 250.000 beschikbaar te stellen. De daling van het budget voor versterking voorliggend veld wordt doorgegeven aan de sector, waardoor het beschikbaar budget met € 250.000 daalt.

Toegang Jeugd
In 2014 hebben we aan de hand van een groot aantal aannames de toegang jeugd op papier vormgegeven. De praktijk in 2015 is anders: de processen zijn nog onvoldoende uitgelijnd en afgestemd; de caseload die mee overkwam van de toegangsmedewerkers is hoog; de capaciteit vanuit de tweede lijn is nog onvoldoende beschikbaar in de Centra voor Jeugd en Gezin. Daarnaast is er de PGB problematiek en ziekteverzuim. Al met al betekent dit dat er behoorlijk extra capaciteit en middelen moeten worden ingezet in de Toegang. Dit is noodzakelijk omdat er anders teveel casuïstiek blijft liggen. Tegelijkertijd moeten we bouwen aan de noodzaak van het anders werken in de toegang en basisondersteuning. Dit om de beweging van de achterkant naar de voorkant te realiseren en vorm te geven aan de regiefunctie. Om dit alles te realiseren hebben we in 2016 € 700.000 beschikbaar gesteld dat in 2018 ‘terugverdiend’ moet worden door een verlaging van de zorgkosten. Ook deze verlaging van zorgkosten is financieel verwerkt in de begroting (zie ook knelpunt 33).

10. Invoering Vennootschapsbelasting Overheden (Vpb) met ingang van 2016
De wet op de Modernisering Vpb-plicht overheidsondernemingen is per 1 januari 2016 van kracht. Dit betekent dat de gemeente Groningen vanaf het boekjaar 2016 Vpb-plichtig is voor resultaten uit overheidsondernemingsactiviteiten. De eerste aangifte zal in 2017 moeten worden gedaan over het kalenderjaar 2016. Bij de begroting 2016 zijn middelen beschikbaar gesteld voor werkzaamheden in het kader van de invoering van de Vennootschapsbelasting. Voor 2016 is een budget beschikbaar gesteld van € 375.000, voor de jaren 2017 – 2019 is een jaarlijks budget beschikbaar gesteld van € 450.000. Uit actualisatie van het benodigde budget blijkt dat structureel € 275.000 benodigd is voor de noodzakelijke capaciteitsuitbreiding en budget voor inhuur van externe fiscale deskundigheid. De hieruit voortkomende incidentele vrijval van jaarlijks € 175.000 in de jaren 2017-2019 hebben we verwerkt in het meerjarenbeeld 2017-2020 evenals het structureel benodigde budget van € 275.000 vanaf 2020.

11. Bijdrage Veiligheidsregio
Op basis van de begroting 2016 van de veiligheidsregio is de gemeentelijke bijdrage aan de veiligheidsregio bepaald bij de gemeentelijke begroting 2016. Bij de vorming van de veiligheidsregio op 1 januari 2014 zijn de huisvestingskosten buiten de begroting van de veiligheidsregio gehouden omdat veel onduidelijkheid was over de kosten, de onderhoudstoestand en de gewenste situatie. Per 1 januari 2016 maken de huisvestingskosten deel uit van de begroting van de veiligheidsregio. In de hele provincie worden de kazernes in 2016 verkocht of verhuurd aan de veiligheidsregio. De bijdrage van de gemeente Groningen stijgt per saldo in 2017 met € 482.000, stijgt in 2018 met € 582.000 en stijgt vanaf 2019 met € 642.000.

De hoogte van de bijdrage wordt bepaald door de hoogte van de bijdrage voor Openbare Orde en Veiligheid (OOV) in het Gemeentefonds. Deze bijdrage in het gemeentefonds is herzien via het groot onderhoud wat is gepleegd aan het gemeentefonds in 2015 en 2016. De effecten van dit groot onderhoud op de gemeentelijke bijdragen aan de veiligheidsregio zijn opgenomen in de begroting 2017 van de veiligheidsregio. In het meerjarenbeeld 2017-2020 dat is gepresenteerd bij de Voorjaarsbrief 2016 is het effect hiervan voor de gemeentelijke begroting opgenomen. Omdat we in de gemeentebegroting 2016 al rekening hebben gehouden met een lagere bijdrage in het gemeentefonds, leidt de verlaging van de bijdrage aan de veiligheidsregio nu tot een voordeel. In het meerjarenbeeld is een voordeel opgenomen van € 948.000 in 2017 dat oploopt tot structureel € 1,5 miljoen vanaf 2018.

12. Digitaal controleren eigen WOZ-waarde
Eind 2014 is in de wijken Helpman, Oranjebuurt en Herewegbuurt onder de naam ‘Controleer uw WOZ-waarde’ een proef gehouden waarbij particuliere woningeigenaren betrokken werden bij de vaststelling van de WOZ-waarde van hun woning. De proef is geëvalueerd en de conclusie is dat de proef succesvol is geweest. Daarom is bij de begroting 2016 voorgesteld om ‘Controleer uw WOZ-waarde’ in 2016 in de hele stad in te voeren. Door eigenaren vooraf te betrekken bij het bepalen van de WOZ-waarde, wordt de WOZ-waarde transparanter en wordt het draagvlak daarvoor vergroot. Op termijn moet dit leiden tot minder bezwaarschriften. In 2016 was er sprake van incidentele extra kosten doordat een grote groep woningeigenaren voor het eerst gebruik kan maken van deze werkwijze. Daardoor is in 2016 € 165.000 beschikbaar gesteld. Vanaf 2017 verwachten we een daling van het aantal meldingen, waardoor vanaf 2017 structureel € 80.000 extra benodigd is.

13. Continuering spaarregeling ringwegen na 2016
Tot nu toe sparen stad en provincie samen voor de verbetering van de Noordelijke, Oostelijke en Westelijke Ringweg, in de verhouding 2/7 stad en 5/7 provincie. De gemeentelijke bijdrage dekken we met een structurele bijdrage van 454 duizend euro in de begroting. Deze bijdrage wordt verdubbeld met een subsidiebijdrage uit de brede doeluitkering. Samen is dat 2/7 deel. Onze dekking stopt na 2016. De provincie heeft aangegeven bereid te zijn deze regeling uit te breiden met de rechtstreekse ontsluiting vanaf de Oostelijke ringweg via de Oosterhamrikzone én de nieuwe zuidelijke ontsluiting van het stationsgebied.
Bij de jaarrekening 2014 is besloten om 454 duizend euro te reserveren voor onze bijdrage in 2017. We reserveren nu onze bijdrage vanaf 2018, in lijn met de afspraken met de provincie.

14. Transitievergoeding bij ontslag voor SW medewerkers
Per 1 juli 2015 is de transitievergoeding in werking getreden. Deze vergoeding komt in de plaats van de ontslagvergoeding en is bestemd voor (om)scholing en begeleiding van de werknemer die ontslagen is. Werknemers ontvangen een transitievergoeding als de dienstbetrekking eindigt door ontslag na toestemming van UWV, door de kantonrechter of middels wederzijds goedvinden. Ook is de transitievergoeding beschikbaar als een tijdelijk contract eindigt en de werkgever niet verlengt. Voor werknemers in de SW-branche wordt geen uitzondering gemaakt. Op basis van een indicatieve berekening over geheel 2014 hebben we bij de begroting 2016 voor 2016 en 2017 jaarlijks 400 duizend euro beschikbaar gesteld. Vanaf 2018 dekken we deze lasten uit het participatiebudget.

15. Verhogen egalisatiereserve VSD   
Bij de begroting 2016 is onderzocht of de middelen die beschikbaar zijn binnen de VSD toereikend zijn. Op basis van deze actualisatie is berekend dat er aanvullende middelen noodzakelijk zijn. Daarom heeft er in 2016 een aanvullende storting in de reserve WMO (bij de jaarrekening 2015 is besloten de naam te wijzigen in ‘egalisatiereserve VSD) plaatsgevonden van € 1,8 miljoen. Voor een verdere versterking van deze reserve wordt voorgesteld in 2017 een aanvullende storting te doen in deze reserve van 1,35 miljoen euro (zie ook knelpunt 47).

16. Geothermie   
Bij de begroting 2016 is besloten het project Geothermie en Warmtenet Noordwest door te zetten. Voor de incidentele inbreng in het project is bij de begroting 2016 voor de jaarschijf 2016 incidenteel € 5 miljoen beschikbaar gesteld, omgerekend is dit € 150.000 structureel vanaf 2016. Daarnaast is in 2016 incidenteel € 1 miljoen vanuit extra beleidsmiddelen beschikbaar gesteld voor versterking van het weerstandsvermogen als gevolg van de financiële risico’s die gepaard gaan met deelname aan deze projectonderneming. Vanuit het programma Groningen geeft Energie is ook € 300.000 beschikbaar gesteld, waarmee de totale versterking van het weerstandsvermogen uit komt op € 1,3 miljoen. In de raadsvergadering van 8 juni 2016 heeft de gemeenteraad besloten tot inzet van deze middelen.

17. Financiering gebiedsgericht werken   
Bij de begroting 2016 is voor de periode 2016 – 2019 jaarlijks incidenteel € 1 miljoen beschikbaar gesteld om het gebiedsgericht werken een impuls te geven. Een nadere toelichting op het gebiedsgericht werken wordt gegeven in de paragraaf ‘Integraal gebiedsgericht werken’ (zie ook knelpunt 48).

18. Aanvulling weerstandsvermogen
Voor de langere termijn streven we naar een ratio van het weerstandsvermogen van 1.0. Om het weerstandsvermogen te versterken is bij de begroting 2016 besloten het weerstandsvermogen aan te vullen met € 2,02 miljoen in 2017, € 3,058 miljoen in 2018 en € 1,848 miljoen vanaf 2019 (zie ook knelpunt 49).

^[1] Hierbij gaan we uit van de start van herplaatsing op 1 januari 2014 en gemiddelde kosten per fte van 80 duizend euro per jaar. Voor de uitstroom gaan we uit van 35% in het eerste jaar, 75% in het tweede jaar, 90% in het derde jaar en 100% in het vierde jaar.